Son 10-15 yıldaki askeri harcamaları toplamda yaklaşık 1 trilyon doları bulan Arap ülkeleri, yıllardır silah ithal eden ülkeler listesinin ilk sıralarında yerini alıyor. Arap dünyasındaki "silahlanma yarışı"nın 2019'da da devam etmesi bekleniyor.
Arap coğrafyasında artan silahlanma harcamalarının temel dinamiği, bölgede art arda gelişen krizler oldu. Üretici ve ihracatçı ülkelerin ekonomik önemi arttıkça söz konusu harcamalar, rejimler tarafından siyasi veya diplomatik tutum satın almak için kullanılan bir koz haline geldi.
Birçok ülkenin silahlanma harcamalarına ilişkin veri bulunmamasına rağmen son 10-15 yıl içinde Arap bölgesinin askeri harcamalarının yaklaşık 1 trilyon dolar olduğu tahmin ediliyor. Tüm standartlar göz önüne alındığında, özellikle temel gelişim dinamiklerinin çoğundan yoksun olan bölge için bu çok büyük bir rakam.
Başta Suudi Arabistan olmak üzere Körfez ülkeleri, bu sektörde Arap ülkelerine öncülük ediyor. Ülkenin silah harcamalarındaki artış veya azalma, bölgedeki genel oranları büyük ölçüde etkiliyor.
Arap ülkelerinin geçen yıllara oranla 2019'da askeri harcamalarının ne düzeyde seyredeceği ve silahlanmada öne çıkan uluslararası ortakları şu şekilde:
Irak ve Suriye rejiminin harcamaları artıyor
Irak halkı, yaşam şartlarının iyileştirilmesi ve temel hizmetlerin sağlanması talebiyle gösteriler yaparken Bağdat yönetiminin son 5 yıldaki askeri harcamalarının ortalaması yaklaşık 7,5 milyar dolara ulaştı.
Terör örgütü DEAŞ'la 3 yıl süren mücadelenin ardından bitkin düşen ordunun yeniden inşası çabaları çerçevesinde bu rakamın daha da yükselmesi bekleniyor.
Washington yönetimi, Bağdat'ın askeri alandaki güçlü bir müttefiki. Irak'ın 2011 yılından bu yana ABD'den 30 milyar doları aşkın silah satın aldığı tahmin ediliyor.
Silahlanma kaynaklarının çeşitliliğine önem veren Irak ayrıca Rusya ve Çin'den son yıllarda 7 milyar dolarlık silah satın aldı, Güney Kore ve Çekya başta olmak üzere diğer müttefikleriyle de bu alanda büyük anlaşmalar yaptı.
Borç yüküne rağmen Mısır en çok silah ithal eden üçüncü ülke
Mısır, borç yükünün artması ve ekonomik krizlere rağmen gelecek aylarda silah harcamalarından geri adım atmayacak gibi görünüyor. Geçen ay ilk defa 41 ülkeden 373 firmanın katıldığı uluslararası askeri ürünler fuarı düzenleyen Mısır, bu yönde güçlü bir sinyal gönderdi.
Mısır fuarda, Fransa, Çin, Bulgaristan, İtalya, Portekiz, Bosna Hersek, Sırbistan başta olmak üzere bazı ülkelerle 15 anlaşma ve mutabakat zaptı imzaladı.
Stockholm Enstitüsü'nün verilerine göre, son yıllarda bu ülke, yıllık devlet harcamasının yüzde 5'inden fazlasını orduya ayırdı. Bu da yıllık 4,5 milyar dolara tekabül ediyor. Bunun yarısından fazlasını ise silah ithalatı oluşturuyor. Buna göre Mısır, Suudi Arabistan ve Hindistan'dan sonra 2017 yılında en çok silah ithal eden üçüncü ülke oldu.
Mısır'ın silah ithalatında ABD'ye düşen pay 2011 yılından önce yaklaşık yüzde 76 dolaylarındaydı. Büyük dilim Fransa'ya düşecek şekilde Rusya'nın da pastayı bölüşmesiyle ABD'nin payı önceki yıllara nazaran sert düşüş kaydetti ve son yıllarda yüzde 20'lere kadar geriledi. Eğer Beyaz Saray rekabete girmezse 2019 yılında bu tablo değişmeyecek gibi gözüküyor.
Suudi Arabistan askeri harcamada dünya üçüncüsü
Öte yandan Riyad yönetimi, yeni inşa edilen Suudi Arabistan Askeri Endüstri Şirketi aracılığıyla yerli üretimin silahlanma içindeki payını 2030'da yüzde 50'ye çıkarmayı hedefliyor. Bu oran 2017'de yüzde 2'ydi.
Silaha dev bütçe ayıran Suudi Arabistan'ın son on yıldaki askeri harcamalarının yıllık ortalaması, ülke bütçesinin yüzde 26'sına tekabül ediyor.
Riyad yönetiminin 2017'deki askeri harcaması, 70 milyar doları buldu. İsveç merkezli Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) verilerine göre bu rakam, ABD ve Çin'den sonra dünyadaki üçüncü büyük askeri harcamaya işaret ediyor.
Umman yönetimi de 2017 yılı devlet bütçesinin yaklaşık yüzde 26'sını, Kuveyt yüzde 11,3'ünü, Bahreyn yüzde 11,8'ini orduya ayırdı.
Katar ve BAE'yle ilgili bir veri bulunmasa da bölge ülkelerinin bir yıl içinde askeri alandaki toplam harcamalarının 100 milyar doları geçtiği tahmin ediliyor.
ABD, yüzde 60'lık payla bölge ülkelerinin en büyük silah kaynağı konumundayken, onu İngiltere, Almanya, Fransa, İspanya ve İtalya izliyor.
ABD'nin Suudi Arabistan'la geçen yıl imzaladığı, 10 yılı kapsayan yaklaşık 110 milyar dolar değerindeki silah anlaşmasından filli olarak 14,5 milyar dolar aldığı ifade ediliyor.
2019 ise bu anlaşmanın uygulanması ve yeni silah anlaşmalarının imzalanması gibi adımların, uluslararası camiadaki Suudi Arabistan ve BAE'nin izlediği siyasete yönelik öfke fırtınası dinene kadar daha yavaş ilerleyeceği tahmin ediliyor.
